Historia Szkoły Podstawowej nr 1 w Lędzinach

Początki szkolnictwa w Lędzinach

Pierwsza źródłowa wzmianka o lędzińskiej szkole pochodzi z 1598 r. Szkoła zorganizowana była przy miejscowej parafii. Nie miała ona stałej siedziby, uczniowie, prawie tylko chłopcy spotykali się z uczącym w izbach chłopskich udostępnionych przez właścicieli na ten cel. Uczono w niej czytania, śpiewu kościelnego, katechizmu i modlitw. Nauczycielami byli przeważnie księża a czasem po prostu ludzie, którzy potrafili czytać i pisać! Warto dodać, że uczęszczanie do takiej szkoły nie było obowiązkowe.

Dopiero w 1765r. po włączeniu okręgu szkolnego do pruskiego związku administracyjnego i ukazaniu się rozporządzenia normującego niektóre najważniejsze problemy szkolne nastąpiła wyraźna poprawa w dziedzinie oświaty wiejskiej. Sytuacja materialna nauczyciela w tym czasie nadal była trudna i musiał on swoją pracę nauczycielską łączyć z innym zawodem, najczęściej z zawodem organisty.

W roku 1770 nauczycielem był Józef Drobik. Cała szkoła składała się z jednej klasy, a izbę do tych celów udostępnił sam pan Drobik. Następcą Drobika był niejaki Grabowski.

Dalsza poprawa tego stanu rzeczy nastąpiła dopiero w 1801 r. Ukazujące się wtedy rozporządzenia poszły w kierunku ustabilizowania warunków materialnych nauczycieli poprzez dotację w formie danin świadczonych przez rodziców, które odtąd miały być ściśle określone. Wyznaczono nawet specjalnego człowieka, niejakiego Jurzynka do ściągania należności.

Rozporządzenie to poraz pierwszy orzekało o przymusowym uczęszczaniu wszystkich dzieci do szkół. Jest to istotny zwrot w dziejach oświaty wprowadzający powszechny obowiązek szkolny.

W roku 1833 za sprawą hrabiego z Promnic przystąpiono do budowy pierwszej szkoły. Był to budynek niczym wyróżniającym się od pozostałych zabudowań mieszkalnych, ale posiadał już nie jedno a trzy pomieszczenia co pozwalało wprowadzić szkołę trzyklasową tzw. klasa niższa, średnią i wyższa.

W tymże roku 1836 głównym nauczycielem mianowanym przez księcia pszczyńskiego był Izydor Borzucki, a do pomocy miał dwóch adiutantów czyli nauczycieli pomocniczych. Do szkoły w tym czasie uczęszczało 363 uczniów z czego 189 chłopców i 174 dziewczyn. W tej liczbie 55 uczniów było ze Smardzowic, zaś 37 z Zamościa.

Wszyscy uczniowie byli wyznania rzymsko- katolickiego. Lędziński okręg szkolny należał w tym czasie do Inspektoratu w Mikołowie, a opiekunem szkolnym {raczej symbolicznym} był książę pszczyński. Było w zwyczaju, że w klasie wyższej uczył wyłącznie nauczyciel etatowy {Hauptlehrer} a w klasie średniej i niższej nauczyciele kontraktowi {Hilfslehrer} .

Warto podkreślić, że pewną stabilizację w lokalnej oświacie wprowadził Izydor Borzucki. Przez 36 lat {1836 - 1872} prowadził lędzińską szkołę. Fascynowały go Lędziny i jego mieszkańcy oraz ich zwyczaje. Cieszył się powszechnym szacunkiem i autorytetem. Pochodził z Bierunia. W jego szkole dominował język polski.

W wieku 70 lat odszedł na emeryturę. jemu "szkoła lędzińska'' zawdzięcza kronikę, która stanowi źródło wiedzy o historii miejscowości i życiu jej mieszkańców w XIX w.

Josef Hartman, który kierował szkołą po Izydorze Borzuckim starał się przede wszystkim o podniesienie języka niemieckiego. Sam pochodził z Gliwic, studiował na uniwersytecie we Wrocławiu. Nie najlepiej wpisał się w pamięć miejscowej społeczności. W 1893r, kierownikiem szkoły został Franz Elsner - bardzo zaangażował się w życie szkoły i środowiska.

Na życie szkoły bardzo ważny wpływ wywierali miejscowi księża. Oni przeprowadzali wizytacje tak przedmiotów świeckich jak i religijnych. Informacje o wynikach tych wizytacji są skromne i lapidarne. Uczniowie po ukończeniu tej szkoły kierowali się do różnych prac fizycznych.

Od 1863, uposażenie nauczycielek zostało unormowane i wyniosło w skali roku:

- wynagrodzenie zasadnicze 50 talarów

- dodatek mieszkaniowy 3 talary

- ekwiwalent w naturze 61talarów

- za pełnienie funkcji organisty 100 talarów

------------------------------------------------------------------------------

Razem 214 talarów

Wyznaczono specjalne premie tak dla nauczycieli jak i dla uczniów za dobre wyniki z języka niemieckiego. Jednak nie dało to spodziewanych efektów, wręcz motywacja uczęszczania do szkoły znacznie spadła. Duży odsetek uczniów pozostał poza szkołą.

Jednym z pomocniczych nauczycieli zatrudnionych od 1836r w lędzińskiej szkole był Karol Miarka, późniejszy pisarz i działacz narodowy. Jego roczny pobyt w Lędzinach stał się źródłem do napisania dwóch powieści ,,Górka Klemensowa"" ,,Szwedzi w Lędzinach{1868}

W roku 1900 szkoła posiadała już pięć izb lekcyjnych i uczęszczało do niej 335 uczniów z czego do klasy: pierwszej-50 uczniów, do klasy drugiej-57 uczniów, do klasy trzeciej-72 uczniów, do klasy czwartej-73 uczniów, zaś do klasy piątej-83 uczniów

U schyłku XIX wieku. wprowadzono do szkoły nowe stałe przedmioty, nowe metody nauczania i nowe podręczniki. To wszystko w sposób znaczny przyczyniło się do podniesienia poziomu nauki w szkole.

Początki wieku XX, do roku 1914 to jest do momentu wybuchu I Wojny Światowej nauka w szkole lędzińskiej była stabilna, jednak wyniki uczniów opuszczających szkołę były nadal niezadowalające i rzadkością był fakt podejmowania przez nich nauki w szkole ponad podstawowej.

W latach 1914-18 nauczyciele powołani zostali do służby wojskowej, a ich miejsce zajęli ludzie nie przygotowani do tej pracy a frekwencja uczniów w szkole spadła do 50% . Po klęsce Niemców w 1919r, do szkoły uczęszczało 28 uczniów.

Szkoła w okresie międzywojennym

Po zakończeniu I wojny światowej wskutek wieloletnich zaniedbań spowodowanych rządami pruskimi oświatę polską trzeba było tworzyć od podstaw. Pierwszym znaczącym akcentem było wprowadzenie do szkoły języka polskiego brakowało jednak odpowiednio przygotowanych nauczycieli, programów i podręczników. Mimo tych trudności nauka w lędzińskiej szkole w 1922r czyli po przejęciu znacznej części Górnego Śląska rozpoczęła się w miarę sprawnie. Obowiązkiem szkolnym objęto dzieci w wieku 7-14 lat.

Szkoła mieściła się w budynku wzniesionym w 1842r {budynek obecnej Przychodni Rejonowej Nr 1} posiadała sześć izb lekcyjnych i mieszkanie służbowe dla kierownika szkoły, kierownikiem szkoły został ostatni nauczyciel niemieckiej szkoły lędzińskiej Franciszek Elsner. W 1923r, zastąpił go Alojzy Baron, jego zaś w 1933r zastąpił Józef Stryczek.

W okresie międzywojennym klasy były bardzo liczne, co oczywiście nie sprzyjało osiąganiu pozytywnych wyników nauczania. Średnio na jedna klasę {izbę lekcyjną} przypadało 70 dzieci, tyleż prawie na jednego nauczyciela

W omawianym okresie szkołę podstawową ukończyło 824 uczniów.

Liczebne przepełnienie klas wymagało od nauczycieli dużego wysiłku i zaangażowania, zwłaszcza że od szkoły środowisko oczekiwało równoległe działalności kulturalnej. Przejawy jej zwłaszcza uwidoczniły się w latach trzydziestych, gdzie obecność dziecięcych zespołów artystycznych stała się regułą przy obchodach związanych z uroczystościami świąt kościelnych i państwowych.

Warunki materialne szkół uzależnione były od samorządów gmin-ich życzliwości i możliwości finansowej. Kronikarz nie omieszkał odnotować faktu, 9 lutego 1930r, rada gminy Lędziny podjęła uchwałę o zakupie radioodbiorników dla miejscowej szkoły.

Lata trzydzieste to okres wdrażania nowej reformy szkolnictwa uchwalonej przez Parlament 11 marca 1932r. Ustawa ta wprowadzała trzy stopnie organizacyjne szkół. Pierwszy obejmował szkoły z klasami I-IV, drugi z klasami I-VI, zaś trzeci I-VIII. Na Górnym Śląsku można było organizować również szkoły z klasą VIII.

Szkołę ośmioklasową w Lędzinach wdrożono w roku szkolnym 1937/38. W tym też czasie wprowadzono do szkoły naukę pisania na maszynie i stenografię.

Szkoła lędzińska była szkołą najwyżej zorganizowaną w okolicy, liczyła 12 dobrze pod względem pedagogicznym przygotowanych nauczycieli.

Wiekowy budynek szkolny nie spełniał podstawowych wymogów oświatowych, dlatego też z inicjatywy ówczesnego kierownika szkoły Józefa Stryczka, przy pełnym poparciu miejscowych władz 11 maja 1936r. przybył do Lędzin wojewoda Śląski Michał Grażyński i wspólnie z władzami podjął decyzję o budowie nowej szkoły.

Tak się zaczęło ... 60 lat temu

Jest rok 1939. Zbliża się 1 września - dzień rozpoczęcia nowego roku szkolnego. Przygotowania do tego wydarzenia były rozwinięte na szeroką skalę, albowiem uroczystość miała być szczególna. Dzieci lędzińskie miały otrzymać nową szkołę, na ówczesne czasy bardzo nowoczesną, wręcz komfortową. Sytuacja polityczna w Europie i w Polsce pogarszała się radykalnie do tego stopnia, że pod koniec sierpnia już tylko najwięksi optymiści wierzyli w to, że otwarcie szkoły nastąpi w sytuacji nie zakłóconej czynnikami zewnętrznymi. Wojna jednak była nieuchronna.

Lata okupacji

Nie rozpoczęto nowego roku szkolnego w planowanym terminie, nie było uroczystej oprawy. Wojna swoim okrucieństwem dotknęła bezpośrednio mieszkańców Lędzin. Okupant po kilku tygodniach uruchomił szkołę. Językiem wykładowym był język niemiecki. Uczniowie nie byli przygotowani do pobierania nauki w tym języku, stąd też poziom nauczania był bardzo niski. Formalnie jednak uczniowie poszczególnych roczników kończyli szkołę i otrzymywali świadectwa ukończenia.

Obowiązki kierownika szkoły pełnił pan Alojzy Baron, a kadra nauczycielska zmieniała się bardzo często.

Trudne lata powojenne...

Po przejściu frontu 1945 r. budynek szkolny był mocno zniszczony tak przez pociski artyleryjskie jak i działania spowodowane brakiem nadzoru.

Oświatę organizowano od podstaw. Już 1 marca 1945 r. pełniący obowiązki kierownika szkoły p. Henryk Wanik w obecności 405 uczniów otworzył szkołę w odrodzonej Polsce. Podstawą przydziału uczniów do poszczególnych klas były świadectwa ze szkoły niemieckiej, a przede wszystkim stopień znajomości języka polskiego. Zdecydowana większość uczniów umiała mówić po polsku, gorzej natomiast było z pisaniem. Stąd też wysiłek nauczycieli w pierwszym okresie skierowany był na tą dziedzinę nauki.

W tym okresie sytuacja oświaty była wyjątkowo trudna, jak zresztą trudna była sytuacja materialna mieszkańców Lędzin. Brakowało wszystkiego - zeszytów, podręczników, przyrządów do pisania i pomocy naukowych. Brakowało nauczycieli, stąd też oddziały klasowe były bardzo liczne, sięgały nawet 50 uczniów. Z tych samych powodów ilość lekcji skrócono do minimum, nieraz uczniowie przychodzili tylko na 2 godziny dziennie.

Organizacja szkoły w dniu 1 marca 1945 r.

Kl. I - 50 uczniów - wych. p. Makulikowa Maria

Kl. II a - 40 uczniów - wych. p. Szoen Marta

Kl. II b - 37 uczniów - wych. p. Szoen Marta

Kl. III a - 37 uczniów - wych. p. Ćwiklińska Anna

Kl. III b - 39 uczniów - wych. p. Tomala Gerard

Kl. IV - 57 uczniów - wych p. Węgrzyn Józef

Kl. V - 56 uczniów - wych. p. Wanik Henryk

Kl. VI - 44 uczniów - wych. p. Hudziec Wilhelm

Kl. VII - 45 uczniów - wych. p. Hudziec Wilhelm

Razem : 9 oddziałów; 405 uczniów; 7 nauczycieli.

Z każdym rokiem było coraz lepiej. Wracali nauczyciele przedwojenni z tułaczki okupacyjnej państwo Janina i Anilin Faberowie, Zofia Korkówna, Józefa Poradzisz, Wilhelm Hudziec, Bronisława Gawlikowicz.

W roku 1950 do szkoły przybywają pierwsi nauczyciele wykształceni już w okresie powojennym. Warto zwrócić uwagę na to, że w tym czasie wszyscy nauczyciele posiadali wymagane wykształcenie pedagogiczne. Ten fakt gwarantował nauczanie na odpowiednio wysokim poziomie.

W tym też roku godny odnotowania jest fakt, że pierwsi wprawdzie nieliczni absolwenci szkoły podejmują trud nauki w szkołach ponad podstawowych.

W dekadzie lat sześćdziesiątych szkoła utrwaliła swoją wysoką rangę w środowisku. Coraz więcej szkół ponad podstawowych starało się pozyskać absolwentów naszej szkoły. Cechą ich było w miarę solidne wykształcenie pozwalające bez przeszkód podejmować dalszą naukę.

Najczęściej absolwenci naszej szkoły podejmowali naukę w Liceum Ogólnokształcącym w Bieruniu Starym jak i w Zasadniczej Szkole Górniczej w Lędzinach .

Z każdym rokiem w miarę rozwoju budownictwa mieszkaniowego przybywało uczniów w szkole. Nauka odbywała się na zmiany, miało to niekorzystny wpływ na poziom kształcenia. Stąd też ówczesny dyrektor szkoły mgr Sylwester Łakota czynił starania i wysiłki zmierzające do poszerzenia bazy szkolnej. Dzięki sprzyjającym układem z zakładem opiekuńczym jakim była wtedy Kopalnia Węgla Kamiennego "Piast" w Lędzinach przystąpiono do rozbudowy szkoły w roku 1968. Rozbudowę prowadzono systemem gospodarczym i zakończono ją już w roku 1970.

Szkoła otrzymała dodatkowo 10 izb lekcyjnych, świetlicę, kuchnię, szatnię, a także salę gimnastyczną. Warunki uległy radykalnej poprawie. Nauka odbywała się w tym czasie prawie na jedną zmianę. 753 uczniów podzielono na 26 oddziałów, uczyło się w 22 izbach lekcyjnych, pracowni fizyczno - chemicznej, technicznej i biologicznej. Warunki te łącznie z wykwalifikowaną kadrą nauczycielską sprzyjały uzyskiwaniu wysokich efektów dydaktycznych. Lata siedemdziesiąte były dobrym okresem w dziejach szkoły. Podejmowanie przez absolwentów nauki w szkołach ponad podstawowych stało się powszechne.

Absolwenci z powodzeniem zdawali egzaminy do szkół średnich już nie tylko w Bieruniu, ale i w Tychach, Mysłowicach, Katowicach, a także w Pszczynie i w Oświęcimiu. Lata siedemdziesiąte to również okres, w którym nasi absolwenci licznie zaznaczają swoją obecność w salach wykładowych uczelni wyższych. Lekarze, nauczyciele, ekonomiści, księża, inżynierowie stanowią liczne grono ludzi, którzy swe pierwsze kroki stawiali w jedynce.

Lata najnowsze, czyli dziewięćdziesiąte po transformacji ustrojowej wymusiły na absolwentach naszej szkoły zmianę orientacji zawodowej. Tak popularne z tradycjami pokoleniowymi górnictwo straciło na znaczeniu. Absolwenci z myślą o przyszłości podejmują naukę w szkołach ponad podstawowych, których dyplom pomoże im zaistnieć w gospodarce rynkowej.

Nasza szkoła, której organem prowadzącym jest Urząd Miejski czyni wszystko, aby swoim uczniom stworzyć jak najlepsze warunki do zdobywania wiedzy poprzez umiejętności.

Trzy ważne czynniki są gwarancją tego przedsięwzięcia: troska władz miejskich o bazę dydaktyczną, wysokie kwalifikacje zawodowe nauczycieli, merytoryczne i menedżerskie przygotowanie kadry kierowniczej.

Kadra kierownicza szkoły w latach 1939-2016

„Z drewnianej, szkolnej wyrósł ławy,
Pomnik Twój trwalszy, niźli spiże”… 

Śp. Sylwester Łakota ur. 24 września 1931 r. w Mizerowie koło Pszczyny. Ukończył Liceum  Pedagogiczne w Pszczynie w 1950r. i od tego czasu związał swe życie na zawsze z Lędzinami. Tutaj, jako młody nauczyciel Szkoły Podstawowej nr 1  realizował swe młodzieńcze marzenia, nawiązywał przyjaźnie, organizował wycieczki piesze i rowerowe, tworzył harcerstwo, zdobył zaufanie uczniów i społeczeństwa lokalnego.
Po 3 latach pracy pedagogicznej odbył dwuletnią służbę wojskową i ze stopniem oficerskim wrócił do lędzińskiej szkoły, w której od 1962r. sprawował funkcję kierownika a później dyrektora szkoły.
Dzięki zdolnościom organizatorskim i bogatej osobowości szybko zyskał uznanie władz i poparcie społeczeństwa. Entuzjasta, społecznik przez 3 kadencje pełnił funkcję radnego. Wiele lat jego pracy pedagogicznej i społecznej w lędzińskim środowisku przypadało na trudny okres w dziejach ojczyzny, kiedy tak często dewaluowały się prawdziwe wartości ustępując miejsca „pseudowartościom”.
Potrafił wybrać to, co dla pedagoga najważniejsze.

 „Uczył wiedzę ważyć i doceniać
  i ideałów szukać w wielkiej wiedzy”    - (Leopold  Staff)

 Tym właśnie bakcylem umiłowania wiedzy zarażał uczniów i nas - jego młodszych kolegów.
Ukończył Studium Nauczycielskie i magisterskie studia pedagogiczne.
Dzięki dobrym kontaktom z zakładem opiekuńczym szkoły – KWK „Ziemowit”, pozyskiwał fundusze na wyposażenie szkoły, a później na rozbudowę szkoły i budowę Domu Nauczyciela.

Za wybitną pracę pedagogiczną i społeczne zaangażowanie otrzymał liczne odznaczenia, a w latach siedemdziesiątych Medal Komisji Edukacji Narodowej.

W 1990r. dyr. Sylwester Łakota przeszedł na emeryturę, ale przez 10 lat pracował nadal w szkole w niepełnym wymiarze etatu jako pedagog szkolny. Rok później zaangażował się w budowanie samorządności lokalnej. Przez 2 kadencje pełnił ważne funkcje w lędzińskiej samorządności.
W 2000r. obchodził jubileusz 50 lecia pracy pedagogicznej. W 2000r. zrezygnował z pracy w szkole, ale nie rozstał się z oświatą, pracował na jej rzecz w Radzie Powiatu.
Jego plany, aktywne życie przerwała nieoczekiwana śmierć. Zmarł 6 marca 2005r.

Z wielkim bólem żegnamy wspaniałego pedagoga, kolegę, przyjaciela młodzieży, społecznika, człowieka, który był przykładem harmonii życia, który potrafił dostrzegać właściwą proporcję wartości.
Dla nas nauczycieli był przewodnikiem w trudnej pracy pedagogicznej. Uczył rzetelnej pracy, odpowiedzialności i wiary w siebie. Jako przełożony stawiał wysokie wymagania swoim nauczycielom, uczniom, ale przede wszystkim sobie. Potrafił budować właściwe relacje międzyludzkie, z wielkim zrozumieniem odnosił się do ludzkich problemów. Dał nam z siebie wszystko, co najlepsze.
Swoją postawą zdobył  szacunek nauczycieli, uczniów i pracowników szkoły. Z „jedynki” nikt nie odchodził. Zmiany personalne następowały z przyczyn losowych.

 „Kierował, ale nie zniewalał
Poprawiał, ale nie upokarzał
Był wzrokiem, który śledzi, lecz nie osądza
Był ręką, która prowadzi, lecz nie ciągnie na siłę”  (H. Ochiro)

 Dziękujemy za każde dobro, uśmiech i życzliwość, za to, że byłeś pośród nas.

 Nauczyciele Szkoły Podstawowej nr 1 w Lędzinach.

Indeks nauczycieli Szkoły Podstawowej nr1 w latach 1945-2016

Nauczyciele i uczniowie bez których nie byłoby szkoły będą pisać swoją postawą chlubną historię jedynki.

Źródło: Ewa Łakota, Widziane z Górki Klemensowej, Zeszyt nr 9, Lędziny 1999r.